Najpierw czytam, później oglądam: Motyl - Lisa Genova

To wielka sztuka pisać o cierpieniu bez patetyzmu. Bez użalania się i idealizowania. A jednak autorce „Motyla” to się udało. Przedstawiła chorobę Alzheimera w prosty, ale przejmujący sposób, tworząc prawdziwą, ludzką kreację Alice oraz przytaczając wiele szczegółów na temat przebiegu choroby.

Poznając Alice wiemy, że osiągnęła w życiu wszystko. Jest pięćdziesięcioletnią kobietą z sukcesami zarówno w życiu zawodowym, jak i osobistym. Ma kochającego męża Johna, trójkę ambitnych dzieci oraz pracę, którą uwielbia. Od ponad dwudziestu lat jest wykładowcą na Harvardzie, a jej błyskotliwa kariera przyczynia się do rozwoju psycholingwistyki, czyli dziedziny zajmującej się psychologicznymi podstawami funkcjonowania języka – co wiem z Wikipedii. :-)

Świat Alice nie zmienia się nagle i diametralnie. Po prostu pewnego dnia zaczyna zapominać. Co oznaczają zapiski w jej kalendarzu, gdzie odłożyła telefon, dotąd powinna polecieć na wygłoszenie wykładu. Początkowo bagatelizuje objawy, bo myśli, że to menopauza. I nawet, kiedy dowiaduje się od lekarza, że ma Alzheimera o wczesnym początku (na którego cierpi tylko 10% pacjentów), nie wpada w panikę. Wciąż wydaje się jej, że może przyjmować leki i prowadzić normalne życie.

Drastyczne zmiany następują powoli. Upływający czas (dokładnie dwa lata) stopniowo zabiera Alice wszystko. Jej ukochaną pracę, bo nie jest w stanie przypomnieć sobie słów na wykładzie. Jej hobby jogging, bo gubi się w tłumie i nie potrafi odnaleźć drogi do domu. Jej tożsamość, bo przestaje być naukowcem, a staje się osobą całkowicie uzależnioną od innych. 

Dotąd wydawało mi się, że Alzheimer to zapominanie imion, nazw i tego, co się przed chwilą powiedziało. Ale to nie wszystko. Osobom cierpiącym na tę chorobę szwankuje też zmysł postrzegania przestrzennego. Nie są w stanie prawidłowo ocenić odległości obiektów. Dlatego Alice w pewnym momencie skręca kostkę, schodząc z chodnika i nie potrafiąc określić jego wysokości. 

Czytanie o postępującej demencji było zarazem interesujące i straszne. Lisa Genova w mistrzowski sposób przedstawiła świat chorego. Wieczne poszukiwanie rzeczy, gubienie się we własnym domu, odizolowanie. Ukazała rzeczywistość oczami Alice, ale co ciekawe, bez używania pierwszoosobowej narracji. Mistrzowska jest szczególnie jedna z ostatnich scen, kiedy John spiera się z ich dziećmi w sprawie przeprowadzki do Nowego Jorku, a siedząca obok, nieobecna Alice przysłuchuje się im jakby „zza szyby”. Słyszy, ale nie rozumie. Nawet tylko dla tej sceny warto przeczytać tę książkę.

Autentyczności historii Alice dodaje fakt, że autorka (sama będąca neurobiologiem) pracowała nad nią przy pomocy środowiska lekarskiego, obserwując pracę na Oddziale Zaburzeń Pamięci, regularnie kontaktując się z pacjentami, a nawet biorąc udział w testach neuropsychologicznych. Jak doczytałam w wywiadzie kończącym książkę, inspiracją do napisania „Motyla” była historia jej babci, która zachorowała na Alzheimera w wieku osiemdziesięciu lat. 

„Motyl” to kawał dobrej literatury, którą polecam wszystkim. Nie bójcie się ciężkiej tematyki, bo jest tu ona podana w wyjątkowo przystępny sposób. Podobnie godna uwagi jak ekranizacja „Still Alice” z oscarową rolą Julianne Moore (która po prostu staje się Alice) oraz niezłą kreacją Kristen Stewart, która przekonująco wciela się w jej córkę Lydię i tym samym odcina od etykietki Belli ze „Zmierzchu”. Warto, naprawdę warto przeczytać i zobaczyć. 

PS. W książce autorka często wspomina o ulubionym napoju Alice, czyli o herbacie z cytryną. Akurat w przypadku bohaterki nie ma to znaczenia, bo jej choroba ma podłoże genetyczne, ale czy wiedzieliście, że picie herbaty z cytryną może przyczyniać się do powstania Alzheimera? (W przypadku, gdy wrzucamy cytrynę do wrzątku, a fusy z herbaty są jeszcze w szklance). Ja dowiedziałam się o tym całkiem niedawno. Dlatego teraz częściej wybieram herbatę z pomarańczami.  

Tytuł: „Motyl” 

Autor: Lisa Genova 

Wydawnictwo: Filia 

Data wydania: 16 kwietnia 2014 

Ilość stron: 350 

Moja ocena książki: 9/10 

Moja ocena filmu „Still Alice”: 9/10  

Książka przeczytana w ramach wyzwania: Najpierw czytam, później oglądam